icaret her zaman sadece tacirin (gerçek kişi ya da tüzel
kişi) kâr elde etmesi için değil bazen kamunun, bir başka
deyişle toplumun çıkarları için de yapılır.
Kâr elde edilecek kamuya ait bir alan veya bir hakkın varlığı halinde
bu alanı, hakkı kullanacak ve bu alan veya hak ile ayrıcalıklı
konumda kâr elde edecek kişinin belirlenmesi her zaman sorunlu
olmuştur. Yapılan ihaleler, sözleşmeler bu ayrıcalıklı kârın sahibini
belirlemede tüm toplumun tatminini sağlamaya yetmez. Ortada
ayrıcalıklı bir nema varsa şaibenin olması da neredeyse kaçınılmaz
hale gelmiştir. Şaibeden uzak durmak ve o işi yapmamak çözüm
olmaz. O işi kamu organlarının eliyle yapmak da bazen mümkün
olmaz. Özellikle yapılacak iş bir “ticari iş” ise… Esasen bu ihtiyaç
nedeniyle geçmişte başta belediyeler olmak üzere birçok kamu
kurumu tarafından çeşitli alanlarda şirketler kurulmuş ve bir çok
“ayrıcalık” bu şirketlere tanınarak “ticari” faaliyetlerde bulunulmuş
ve hatta halen bulunulmaktadır:
Bursa’da Burulaş, İstanbul’da
Kültür A.Ş., Spor A.Ş., İzmir’de İzban
vb. Geçmişteki bu yaygın
uygulamalar bir süre sonra tercih edilmemeye başlanmış, mevcut
şirketler kendilerine tanınmış ayrıcalıklarla “özelleştirilmiştir”:
İstanbul’da İDO, İzmir’de Tansaş
gibi… Hatta yurtdışına çıkan veya
yurtdışından gelen araçlara gerekli sigorta, ehliyet gibi işlemleri
“tekel” olarak yapmaya yetkilendirilen
Turing
gibi örnekler de
mevcuttur.
Yukarıda verdiğimiz örneklerin hepsinin
birer anonim şirket olduğunu ve Türk
Ticaret Kanunu hükümlerine göre kurulup
aynı kanun uyarınca yönetildiğini
unutmazsak kamunun sahip olduğu
payların (hisselerin) el değiştirmesi ile bu
şirketlere tanınan ayrıcalıkların da yeni pay
sahiplerine ait olacağını görürüz.
S O S Y A L B İ R A M A Ç V E H E D E F İ Ç İ N A N O N İ M Ş İ R K E T O L A R A K Ö R G Ü T L E N M E
15
Ü N S E V E R
X X X
T
Şirket, ortağı kim olursa
olsun; ister belediye, ister
meslek örgütü, isterse vakıf,
kâr amacı ile faaliyet gösteren
ve Ticaret Kanunu
hükümlerine göre yönetilen
bir tüzel kişiliktir.
